Vera en Clementine

Vera en ClementineTestament van de jeugdRoland Leighton

Je vraagt je soms af of ze in de Tweede Kamer wel eens een historisch boek tot zich nemen. Het zal vast wel maar komt het wel helemaal aan, wat men leest en wat doe je dan met die opgedane kennis. Mijn al eerder geroemde “1933” van Philip Metcalfe zou verplicht moeten worden bij de installatie en ik kan er sinds kort weer twee aan toevoegen.

‘Clementine, een leven met Winston Churchill’ van Sonia Purnell en ‘Testament van de jeugd’ van Vera Brittain. Clementine  Churchill speelde een belangrijke rol in het leven van Winston en was belangrijk voor zijn carrière, maar zij was ook belangrijk in het verloop van de Europese geschiedenis. Haar invloed op zijn beslissingen, op belangrijke momenten, is van cruciaal belang geweest, zowel in de Eerste- als in de Tweede Wereldoorlog. Clementine was ook een feministe en kwam op voor de belangen van de vrouwen toen de Eerste Wereldoorlog was afgelopen. Vrouwen hadden een belangrijke rol gespeeld in de oorlog en niet alleen in de ziekenhuizen en munitiefabrieken. Ook op belangrijker posten waren vrouwen aan het werk en toen de mannen terugkeerden uit de loopgraven gaven zij hun verworven status en goed betaalde banen niet zo maar op. Ook voor het vrouwenkiesrecht moest nog hard worden gestreden.

‘Testament of Youth‘  werd pas in 2016 schitterend vertaald in het Nederlands. Het is een van de beroemdste autobiografieën uit de tijd van de Eerste Wereldoorlog en verscheen in 1933. Nederland was neutraal in de oorlog en misschien is dat de reden van de late vertaling. Wel een beetje beschamend. 

Toen in april 1915 de 19-jarige Roland Leighton in Ploegsteert in België was gelegerd, had hij had zich kort voor zijn vertrek naar het front verloofd met Vera Brittain. Het was nog vroeg in de oorlog en het thuisfront had weinig weet van de werkelijkheid van de loopgraven. Vera had Roland gevraagd haar alles te vertellen, ‘alle details hoe gruwelijk ook, ik wil alles weten zodat ik met je mee kan leven’. Roland sneuvelde tijdens de oorlog net als Vera’s broer Edward en hun twee goede vrienden Victor en Geoffrey. Pas in 1933 was Vera in staat was alles op te schrijven over haar ervaringen als verpleegster in de militaire hospitalen van Étaples in Noord Frankrijk en de gevolgen van de oorlog voor haar verloren generatie.

Sluit je niet vrijwillig aan bij de slachtoffers

Vera Brittain en Clementine Churchill waren tijdgenoten. Vera werd geboren in 1893 en Clementine in 1885 en ze woonden allebei tijdens de Eerste Wereldoorlog in Londen. Misschien was Vera Brittain meer feministe dan Clementine Churchill, maar beiden kwamen op voor het vrouwenkiesrecht en voor meer wetgeving tegen misbruik van jonge meisjes, ieder op hun eigen bijzondere manier. Clementine deed dat via haar invloed in het Britse Lagerhuis en Vera als journaliste , op de podiums in Hyde Park en via haar vele toespraken in de Volkenbond, de voorloper van de Verenigde Naties. Hoe moeilijk het voor de echte feministen in het begin van de 20ste eeuw was, kun je lezen in deze twee schitterende boeken. Beide vrouwen hadden een bijzonder gevoel voor resultaat. “Sluit je niet vrijwillig aan bij de slachtoffers, maar blijf er buiten”, was een van Vera Brittains uitspraken.

Kasja en Femke

Op wie mogen Vera Brittain en Barones Clementine Ogilvy Hozier Spencer-Churchill rekenen. Dat hun erfenis goed wordt bewaakt en dat het niet allemaal voor niks is geweest. Dat alle vrijheden waar zo hard voor is gevochten in goede handen zijn en dat we extra zullen opkomen voor de vrouwen en meisjes die nu voor hun eigen vrijheid moeten vechten in een Werelddeel waar die vrijheid allang was bevochten. En dat we misschien nog eens stil staan bij de dood van Mirjam Aberkan. Een 16 jarige die het leuk vond in ons land en van het leven ging genieten. Zullen de feministen van de 21ste eeuw de erfenis van Vera en Clementine kunnen beschermen en voltooien?  Het woord is aan twee vrouwen in het centrum van de macht. Stel ons niet teleur, Femke Halsema en Jonkvrouw Karin Hildur (Kajsa) Ollengren.